Bekroond tactiel voelboek

Ann M. Conefrey: Ann M. Conefrey
gepubliceerd:: 12-11-2019
aangepast:: 22-1-2021

‘Dag Spin’ (‘Hello Spider’) heeft eind 2019 de tweede prijs gewonnen van de internationale wedstrijd Typhlo & Tactus voor tactiele kinderboeken. Ik ben bijzonder trots, omdat het de eerste keer is dat een tastboek uit Nederland een prijs heeft gewonnen!

Braille-geletterdheid stimuleren

‘Dag Spin’ is één van zes tactiele boeken in de serie ‘Voeljeleesboek’, die ontwikkeld zijn om braille-geletterdheid en leesplezier te stimuleren bij kinderen in de leeftijd van 5 tot 9 jaar. Bij het ontwerpen van dit boek werkte ik nauw samen met braille-expert Gyntha Goertz, die les geeft aan de Visio School in Rotterdam. Gyntha bedacht het concept en schreef het verhaal; Ik heb het boek ontworpen en zorgde voor de productie. Het verhaal is opgebouwd uit korte zinnen speciaal geschreven voor beginnende braille-lezers. De tactiele illustraties ondersteunen het verhaal op een zinvolle manier.

Een dubbele pagina met het verhaal in braille en gedrukte tekst op een linkerpagina en de bijhorende tactiele illustratie en twee regels braille op een rechterpagina.

Braille, tactiele illustraties en een 3D-voorwerp

‘Dag Spin’ vertelt het verhaal van een spin, die langs verschillende objecten reist totdat hij uiteindelijk een geschikte plek vindt om zijn web te bouwen. Het verhaal ontvouwt zich op spreads: de linkerpagina’s dragen het verhaal in braille en print en de rechterpagina’s verrijken het verhaal met tactiele illustraties. Boven en onder elke illustratie is een woord en een eenvoudige zin in braille toegevoegd voor kinderen die het hele verhaal nog niet kunnen lezen. Stroken zijn boven het braille geplaatst om een correcte vingerzetting te bevorderen. Indirect helpen deze stroken ook om het braille op de linkerpagina’s te beschermen. Elk boek wordt geleverd met een modelspin die het kind kan gebruiken om het verhaal na te spelen. Kinderen hebben hier niet alleen veel plezier mee, maar het helpt hen ook om (abstracte) concepten te begrijpen. Het is een positieve inclusieve leeservaring voor kinderen die braille leren want ze kunnen het samen lezen met ziende klasgenoten of thuis met familie.

Het verhaal naspelen

Aan het begin van het verhaal kunnen de kinderen de spin op de draad bevestigen en die van links naar rechts volgen.

De kinderen kunnen de spin vasthouden en met de vingers een trap afdalen en in een tas doen.

Nieuwsgierigheid is de oerkracht achter ontwikkeling

Mark Mieras, wetenschapsjournalist, Ledendag Onbeperkt Lezen 15-6-2019.

Blinde leerlingen testen de illustraties op school

Een leerling test een prototype van een pop-up illustratie van een trap.

Met beide handen volgt een kind de draad op een illustratiepagina.

Een leerling gebruikt beide handen om een illustratie van een spinnenweb te voelen.

Abstracte concepten tastbaar maken

Dit specifieke boek is ontwikkeld om kinderen te leren navigeren op een tweedimensionaal vlak. Op elke dubbele pagina volgt het kind de beweging van de draad (spin en zijn web) met hun vingers. Door daadwerkelijk de beweging te ervaren krijgt de taal inhoud en ontwikkelen de kinderen ruimtelijke begrippen zoals omhoog, omlaag, in, uit, rond, eronder, enzovoort. Door het verhaal heen worden de begrippen en de motorische taken geleidelijk moeilijker. De illustraties beginnen met de beweging van links naar rechts, daarna op en neer en ontwikkelen zich vervolgens verder tot omheen, rond, zigzag, enz. Aan het einde worden de bewegingen uitdagender: de kinderen moeten de draad in en uit een blok kaas volgen en vervolgens van een trap af. Ik maakte van de trap een pop-up, waarbij ik de kinderen actief worden aangespoord om met hun vingers de trap af te ‘dalen’ en in een tas. Op de laatste illustratie kunnen de kinderen de spin in zijn web plaatsen. Niet alleen is de ‘missie voltooid’, maar de kinderen hebben strategieën voor het navigeren op een plat vlak geoefend en ze hebben over de relatie tussen objecten geleerd.

Tastbare illustratiepagina’s

De spin begint zijn web, volg de draad …

Ontmoet de spin die aan zijn web begint. Volg de draad …
… van links naar rechts (de spin past op de bewegende kraal),
… over een doek heen bewegen (een vlieg heeft zich onder het behang verstopt),
… om een strandbal heen. Het is te glad en rond waardoor de spin op het zand valt,
… zigzaggend op het water en tegen een vis botsen,
… naar beneden op een glibberige vaas met geurende bloemen, in een poging eronder te passeren,
… hoog in een boomtak en neervallend op een golfplaten hek,
… weven in en uit een plakje kaas, zich niet bewust van de vlieg,
… stap voor stap de tapijten trap af en in een tas onderaan,
… eindelijk neergestreken in een raamkozijn om zijn web te laten draaien en daarin zitten.
Einde verhaal.
Het boek kan worden geopend en gesloten met behulp van een zijflap, geplakt met tactiel materiaal (spinnenweb).
Het omslag en rug is door middel van zeefdruk bedrukt met de titel in braille en een tactiele tekening.

184 meter zilverdraad, …

Niet alleen expertise, maar ook veel tijd, energie en passie, samen met 184 meter zilverdraad, 34 onderscheidende materialen, 4 verschillende drukwerkpapieren in 8 kleuren én een verscheidenheid aan druk-, afwerkings- en bindtechnieken hebben bijgedragen aan het maken van ‘Dag Spin’. U kunt verder lezen over het ontwikkelings- en productieproces.